نویسنده کتاب که راوی لشکر 27 محمد رسول‌الله(ص) در عملیات کربلای 5 بوده کوشیده است عملکرد لشکر را با استفاده از اسناد و منابع مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس از جمله دفترچه راوی، نوار صوتی، پیاده‌سازی نوار، گزارش عملیات و اسناد نظامی مرتبط با عملیات کربلای 5 و مصاحبه‌هایی که هنگام نگارش متن با بعضی از فرماندهان و رزمندگان لشکر داشته است استخراج و با قلمی شیوا و روان به تحریر درآورد.
در اوضاع پیچیده ناکامی رزمندگان اسلام در «کربلای 4» فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که می‌دانستند نتایج پیش‌بینی نشده عملیات کربلای 4 می‌تواند عواقبی ناگوار در پی داشته باشد، تدبیری برای اعاده حیثیت و تجدید و تثبیت موقعیت برتر اندیشیدند. از این رو بی‌درنگ با برگزاری جلسات متعدد و شبانه‌روزی تدابیری برای طراحی مجدد و اجرای عملیات در نزدیک‌ترین زمین به منطقه عملیاتی کربلای 4 را در دستور کار قرار دادند. منطقه شلمچه؛ جایی که دشمن تصور امکان عملیات را نداشت زیرا فرماندهان عراقی این منطقه را به دلیل داشتن خطوط دفاعی مملو از موانع مستحکم و نیز استقرار انواع تجهیزات مدرن، نفوذناپذیر می‌پنداشتند و با محاسبات اصول کلاسیک نظامی، ضریب موفقیت نیروی مهاجم بسیار ناچیز بود.
به رغم همه محاسبات دشمن، فرماندهان سپاه با بررسی عمیق و دقیق زمین و آرایش یگان‌های دشمن و شناسایی نقاط آسیب‌پذیر در منطقه مورد نظر، مانور عملیاتی به نام کربلای 5 را با هدف وارد کردن ضربات نظامی عمده با سازمان رزم عراق و انهدام قوای آن در منطقه عمومی شلمچه، طرح‌ریزی کردند و در روز 19 دی 1365 رزمندگان در غافلگیری کامل نیروهای دشمن و در عین ناباوری آنها به اجرای عملیات پرداختند. رزمندگان اغلب یگان‌های رزمی و پشتیبانی در همان گام اول با رشادت و شجاعتی تحسین برانگیز توانستند از موانع متعدد، پیچیده و لایه به لایه نیروهای دشمن بگذرند و مواضع آنها را یکی پس از دیگری فتح کنند. در این نبرد تلفات بسیار سنگینی بر دشمن وارد آمد و انبوهی از تجهیزات و ادوات نظامی متجاوزان منهدم شد و یا به غنیمت رزمندگان درآمد.
تشریح فصل‌های کتاب
کتاب نبرد در کانال ماهی 9 فصل را در بردارد. فصل اول به نام «شوق حضور» به روزهای دشوار فرماندهان و انتخاب جسورانه و برخی واکنش‌ها به این انتخاب را در بردارد و از شلمچه به عنوان جبهه اصلی عملیات یاد می‌کند.
فصل دوم به جلسه اعضای ستاد فرماندهی سپاه پاسداران و بیم و امیدهای عملیات اشاره دارد و فصل سوم نیز به شروع خوب رزمندگان و اولین واکنش دشمن و تدابیر کلیدی می‌پردازد.
فصل چهارم به نام «کانال پرورش ماهی» به استقرار در دژ کانال پرورش ماهی و فشار تدریجی دشمن، اولین هجوم، عزیمت گردان مالک و جنگ عاشورایی حماسه عملیات «کربلای 5» می‌پردازد. فصل پنجم به اولین مشکل بر سر راه رزمندگان و تردید در تشخیص هدف اشاره می‌کند و فصل ششم نیز به شرح تدابیر دفاعی و تاکتیک زیرکانه دشمن اختصاص دارد.
فصل هفتم کتاب به نام «جنگ نابرابر» به اعزام یگان‌های جدید و درخواست‌های گردان میثم اشاره دارد و در فصل هشتم به گردان شهادت و تدابیر روزهای بعد پرداخته شده است. فصل نهم نیز به مباحثی چون تصمیم فرماندهان خودی و دشمن، حضور مجدد گردان حبیب‌ابن مظاهر، تحلیل فرمانده کل، عملیات مشترک، تدبیر آخر و پیام رهبر انقلاب و دشمن در التهاب حمله رزمندگان می‌پردازد.
26 دی 1365 وقتی همه فرماندهان گردان‌ها و مسئولان واحدهای پشتیبانی لشکر در یک سنگر اجتماعی تجمع کرده بودند، رزمنده‌ای وارد سنگر شد و پاکت مهر شده‌ای را که قید فوری روی آن چاپ شده بود به فرمانده داد. کوثری پاکت را باز کرد و به آرامی یک بار خودش خواند و در حالی که تبسمی بر لب داشت گفت: «نامه از قرارگاه است و حاوی پیام رهبر عزیز انقلاب، امام خمینی است. امام چنین فرموده‌اند: «بسمه تعالی. از خداوند تعالی پیروزی رزمندگان عزیز را خواستارم.
عزیزان من بکوشید که خداوند تعالی با شماست. اینجانب دست و بازوی شما را می‌بوسم.» پیام امام گرچه کوتاه است، اما همین کافی است تا حس عارفانه، عاشقانه و انگیزه‌ای قوی را مجدداً بین حضار برای ادامه نبرد تا نیل به پیروزی احیاء کند. آنها که در بدو شروع جلسه و هنگام گزارش به فرمانده لشکر از برخی کمبودها و کاستی‌ها و ناهماهنگی‌ها گله و شکایت می‌کردند و به دلیل کمبود نیرو برای بازسازی کامل فرصت می‌خواستند، حالا با روحی بلندپروازانه و با صلابت اعلام آمادگی کردند. کوثری پس از تشکر مجدد از حضار پای بی‌سیم می‌رود و فرماندهان گردان‌های سلمان، شهادت، حبیب و نیز فرماندهان گردان‌های انصار و مقداد را فرا می‌خواند. پیام امام را با شور و هیجان قرائت می‌کند. پس از پیام امام، این پاسخ‌ها با این عبارات از بی‌سیم شنیده می‌شود: «پیام دریافت شد؛ مطیعاً لامر مولا. پیام دریافت شد؛ جنگ جنگ تا پیروزی. پیام دریافت شد؛ تلاش می‌کنیم تا قلب بغداد پیش رویم.»
عملیات‌هایی که نقطه عطف هشت سال دفاع مقدس بودند
عملیات‌های «کربلای 5» و «والفجر 8» که در آن ایرانیان پیروز شدند موجب شد تا پیش‌نویس قطعنامه 598 نوشته شود. از همین رو این عملیات یک نقطه عطف است. اگرچه در عملیات بیت‌المقدس نیز به دلیل آزادسازی محدوده خاک کشور نیز از نقاط عطف دوران دفاع مقدس به شمار می‌آید، اما در عملیات کربلای 5، ایستادگی، مقاومت و فرهنگ ایثار و شهادت در نهایت خود بود.
از جمله ویژگی‌های مثبت کتاب این است که با تصویرسازی خود موفق شده است کار را برای یک کارگردان سینمایی ساده کند و در این راه توانسته است آن را به فیلمنامه‌ای تبدیل کند. همچنین از ویژگی‌های برجسته کتاب می‌توان به درج متن مکالمات فرماندهان، مکالماتی که با بی‌سیم میان فرماندهان رد و بدل می‌شود و بیان تجربیات جنگ و استفاده از نقشه‌های عملیاتی اشاره کرد.
در عین حال فقدان استفاده از روایت رزمندگان، بازگو نکردن دلایل فقدان موفقیت لشکر 27 در عملیات کربلای 5، بیان نکردن موقعیت اردوگاه‌های جنگی ایران و معرفی نکردن فرماندهان شهید در این عملیات از نقصان‌های این کتاب هستند.
کتاب «نبرد در کانال ماهی» از تازه‌های نشر مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس است که در 444 صفحه مشتمل بر 12 ضمیمه منتشر شده.
